1995 жылғы 30 тамызда бүкілхалықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыз – мемлекетіміздің саяси, құқықтық және әлеуметтік дамуын айқындайтын басты құжат болып табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы – ел Тәуелсіздігінің 30 жылдық жетістіктерінің құқықтық негізі әрі демократиялық дамудың берік тұғыры.

Осы жылдар ішінде Конституция қоғамда бейбітшілік пен келісімді, тұрақтылық пен тәртіпті сақтауға мүмкіндік берді. Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдігі, заңның үстемдігі, билік тармақтарының тепе-теңдігі – осының бәрі Конституцияда бекітілген басты қағидаттар.

Тәуелсіздіктің 30 жылында еліміз әлем мойындаған жетістіктерге жетті. Бұл табыстардың бәрі – Конституцияда көрініс тапқан құндылықтар мен нормалардың жүзеге асуының нәтижесі.

1995 жылдан бері Конституциға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Нақтырақ айтқанда:

1. 1998 жыл (қыркүйек айында)  

- Парламент пен Президент өкілеттіктеріне қатысты өзгерістер.  

- Сенат пен Мәжіліс депутаттарының саны өзгертілді.  

- Президенттің өкілеттік мерзімі 5 жылдан 7 жылға ұзартылды.

2. 2007 жыл (мамырайында)  

- Президент өкілеттігі қайта 5 жылға қысқартылды.  

- Президенттік партиялардың рөлі күшейді.  

- Парламент Мәжілісін партиялық тізіммен сайлау енгізілді.  

- Елбасыға (Тұңғыш Президентке) ерекше мәртебе берілді.

          3. 2011 жыл (ақпанайында)  

- Президент сайлауын кейінге шегеру туралы бастама халық референдумымен қабылданбай, ерте сайлау өткізілді. Бұл өзгеріс формалды түрде Конституцияға әсер етпеді, бірақ саяси процестермен байланысты болды.

4. 2017 жыл (наурызайында)  

- Билік тармақтары арасындағы өкілеттіктер бөлінді:  

- Кейбір Президент өкілеттіктері Парламент пен Үкіметке берілді.  

- Конституциялық реформа арқылы атқарушы билікті Парламент алдында жауапты ету бағыты күшейтілді.

5. 2022 жыл (маусымайында) - Ауқымды референдум  

- 33 бапқа өзгеріс енгізілді.  

- Елбасы туралы баптар алынып тасталды.  

- Президент бір мерзімге ғана (7 жыл) сайланатын болды.  

- Конституциялық Сот қайта құрылды.

- Өлім жазасы толық жойылды.  

- Мәслихат пен Парламентті сайлаудың жаңа модельдері енгізілді (аралас жүйе).  

- Жер мен табиғи ресурстар халыққа тиесілі деген бап нақтыланды.

Қорытындылай келе, 1995 жылдан бері Конституцияға 5 ірі түзетулер енгізілді, оның ішінде 2022 жылғы референдум — ең көлемді әрі тарихи маңызы зор өзгерістердің бірі болды.  

Бүгінгі таңда Ата Заңымыз елдің жаңғыруы мен болашақ дамуының берік негізі болып отыр. Конституция – әр қазақстандықтың құқықтық қорғанысы, мемлекет пен қоғам арасындағы сенімді диалогтың кепілі.

Шығыс Қазақстан облысының Әділет департаменті

Құқықтық түсіндіру жұмыстары және заңгерлік қызмет

көрсету бөлімінің бас маманы С.Кумарова