Шығыс Қазақстан биыл туризм саласын дамытуда бұрынғыдан да кең құлаш жайып, бір маусымдық көрсеткішке емес, ондаған жылдарға созылатын ұзақмерзімді бағыттың іргетасын қалауға ден қойды. Облыс әкімдігінің ресми алаңдары мен ведомстволардың мәліметтеріне сүйенсек, өңірдің әр қиырында – Алтай сілемдерінің баурайында, Катонқарағай қияларында, Зайсан мен Тарбағатайдың жел өтіндегі ауылдарында, Риддердің қарлы шатқалдарында, Ертіс жағалауы мен Сібе көлдерінің төңірегінде – болашақ туризмнің тынысы айқын сезіліп тұр. Жолдар салынып, көпірлер жөнделіп, жаңа әуежайлардың құрылысы басталып, этноауылдар мен курорттық кешендердің жобасы іске қосылып, кинотеатрлар мен сервис орталықтары бой көтерген сайын Шығыс Қазақстанның туристік картасы жыл сайын кеңейіп, күрделеніп келеді.

Облыс әкімі Нұрымбет Сақтағановтың мәлімдемелерінен байқағанымыздай, туризм өңір экономикасының жаңа драйверіне айналып келеді. 2030 жылға қарай жыл сайын 1 миллион турист қабылдау – тек арман не символдық мақсат емес. Бұл – бүгінгі күні іргесі қаланып жатқан, жобалық құжаттары дайындалған, құрылыс қарқыны үдеген, нақты инфрақұрылымдық негізге сүйенген міндет.

ЖОЛ МЕН ҚОЛЖЕТІМДІЛІК – ТУРИЗМНІҢ ТАМЫРЫ
Өңірдегі жаңа туристік дәуір ең алдымен жол салу жұмыстарының жүйеленуінен басталды. Өткен жылы облыс көлемінде 710 шақырым жол жөнделсе, биыл жаңғыртылатын учаскелер көлемі 870 шақырымға жетеді деп жоспарланған. Бұл – демалыс базаларына апарар жолдардың қауіпсіздігі, таулы бағыттарға қатынаудың жеңілдеуі, шекаралық аудандарға ағылатын қонақтардың уақытын үнемдеуі, жергілікті тұрғындардың да тұрмыс сапасына ықпал ететін маңызды инфрақұрылым.

Үлкен Нарын маңында ашылған жаңа жол бойы сервистік кешен – тек бір нысан емес, облыстың жол мәдениетін жаңғыртудың көрінісі. Экспресс-кафе, жаңа піскен наубайхана өнімдері, дүкен, мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған санитарлық аймақтар, ана мен бала бөлмесі, намазхана – мұның бәрі жол үстіндегі демалыс мәдениетін жаңа деңгейге көтереді. Әкімнің айтуынша, мұндай нысандар әр 50–60 шақырым сайын ашылады. Бұл – Шығыстың трассалары тек бағыт емес, сервистік дәлізге айналатынын білдіреді.

Туристік нысандарға апаратын жолдарда санитарлық-гигиеналық тораптар орнату ісі де жолға қойылды. Бұқтырма көпірінің жанында, Үлкен Нарын мен Егінсу маңында төрт торап іске қосылып, жыл соңына дейін тағы тоғыз нысан қолданысқа беріледі. Мұның барлығы туристерге жайлылық сыйлап қана қоймай, өңірдің беделін арттырады. Сонымен бірге облыстағы елді мекендердің 97%-ы мобильді интернетпен қамтылған, ал шалғай жерлерге байланыс «KazSat» және OneWeb спутниктері арқылы жүргізіліп жатыр.

ТРАНСШЕКАРАЛЫҚ БАҒЫТТАР – ШЫҒЫСТЫҢ ЖАҢА ҚАҚПАСЫ
Шекараға жақын өңір үшін әуе қатынасының қолжетімді болуы – стратегиялық міндет. Зайсан мен Катонқарағайда жаңа әуежайлардың құрылысы басталды. Бұл нысандар тек ішкі рейстерге ғана емес, болашақ халықаралық бағыттарға да қызмет етеді. Алтайдың қытайлық бөлігіндегі Қанас көлімен Қазақстан жағындағы Марқакөлді байланыстыратын «Қанас – Марқакөл – Катонқарағай» трансшекаралық маршруты – халықаралық туризмге жаңа тыныс сыйлайтын жоба.

Үрімжі – Өскемен рейсінің жандануымен қатар, алдағы уақытта Қанас – Катонқарағай және Қанас – Зайсан бағыттары қарастырылып жатыр. Бұл – Алтайды тек географиялық жағынан емес, мәдени және туристік жағынан да біртұтас кеңістікке айналдыратын батыл қадам.

Сонымен қатар Өскеменнен Өзбекстанға тікелей әуе қатынасының ашылуы, Өскемен – Ташкент – Самарқанд – Бұхара бағытындағы пойыз маршрутының қайта іске қосылуы – рухани, тарихи-мәдени туризмнің жаңа мүмкіндіктері. Ұлы Жібек жолының мәдени ізін бүгінгі туризм арқылы қайта жандандыру – тек экономикалық емес, символдық мәні бар бастама.

ТАБИҒАТ ТҰЛҒАСЫ: КӨЛДЕРДІҢ, ТАУЛАР МЕН ОРМАННЫҢ ӨҢІРІ
Шалқар көлі маусым сайын ішкі туризмнің әлеуетін айқын көрсетіп келеді. Сібе көлдер жүйесінің інжу-маржаны саналатын бұл аймақта 21 демалыс базасы жұмыс істейді. 2023 жылы 15 600 турист келсе, 2024 жылы бұл көрсеткіш 20 774 адамға жеткен. Инфрақұрылым мен сервистің жақсаруы, жаңа ойын-сауық бағдарламалары, этноауыл мен қолөнершілер жәрмеңкесінің ашылуы Шалқарды демалыстың кешенді орталығына айналдырды.

Катонқарағай – өңір туризмінің алтын діңгегі. Алтай табиғатының ұлылығын, қазақтың дәстүрлі мәдениетін, биік шыңдардың сұлулығын сақтап тұрған аудан жыл сайын жаңа жобалармен толығып келеді. Биыл жүзеге асырылып жатқан бес ірі жоба – «Altay Resort», «Altay Terra Resort», «Верх-Катунь» пантамен емдеу орталығының кеңеюі, «Qaton Qaragai Resort&SPA» демалыс базасы, «Мұзтау» экоқонақ үйі – ауданның келешекте Орталық Азиядағы ең тартымды табиғи-сауықтыру бағытына айналатынын айғақтайды.

Жыл сайын өтетін «Алтай – түркі әлемінің алтын бесігі» фестивалі мәдени туризмді жаңа деңгейге көтерді. 10 мыңнан астам қонақтың келуі, олардың ішінде Түркия, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Моңғолия, Әзербайжан сияқты елдердің туристері – Алтайдың халықаралық деңгейде мойындала бастағанының белгісі.

МАРАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ – WELLNESS-ТУРИЗМНІҢ ЖАҢА КЕЗЕҢІ
Пантамен емдеу – Шығыстың ерекше бренді. Бүгінде 17 марал шаруашылығы емдік-сауықтыру туризмін дамытып отыр. Алайда салада инфрақұрылымның жетіспеуі, жем-шөп қорының әлсіздігі, экспорттық бағалардың төмендігі сияқты мәселелер де бар. Сол себепті марал шаруашылығын жеңілдетілген несие арқылы қолдау ұсынысы – өңірдің стратегиялық қадамы. Бұл бағдарлама іске қосылса, Алтайдың панталық терапиясы халықаралық деңгейдегі wellness-направление ретінде қалыптасуы мүмкін.

РИДДЕР – ТАУ ТУРИЗМІНІҢ ОРТАЛЫҒЫ
Тау шаңғысы мен экотуризм десе, Риддердің аты атаусыз қалмайды. Биылғы тоғыз айда мұнда 32 650 турист келген. «Star Dust Camp», «Эдельвейс», «Анатау» сияқты тау-шаңғы кешендері өңірді қысы-жазы турист тартатын орталыққа айналдыра бастады. Жыл соңына дейін пайдалануға берілетін «Ridder Inn» қонақ үйі мен «Полевая Яма» демалыс базасы нөмірлік қорды арттырып, туристік ағынды көбейтуге ықпал етеді.

ҚАЛАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ: ЖАҢА КИНОТЕАТРЛАР, ЭТНОАУЫЛДАР, ІСКЕРЛІК ТУРИЗМ
Туризм тек табиғатпен шектелмейді. Өскеменде заманауи 17 залды жаңа кинотеатрдың құрылысы басталып, сапалы мәдени инфрақұрылым құрылып жатыр. Зайсан мен Тарбағатайда да жаңа кинотеатрлар салу жоспарланған. Катонқарағайдағы этноауыл жобасы арқылы ұлттық дәстүр шынайы форматта көрсетілмек.

ФЕСТИВАЛЬДЕР ГАЛЕРЕЯСЫ – ОБЛЫСТЫҢ ЭМОЦИОНАЛДЫ БРЕНДІ
«Алтай – түркі әлемінің алтын бесігі», «Шығыс салбұрыны – 2025», «AltaiFest», «Бұқтырма балықшысы», «Аңшылық туризм» фестивалі – өңірдің рухани және мәдени келбетін танытатын ірі шаралар. Бұл фестивальдер Шығыс Қазақстанды тек географиялық нүкте ретінде емес, эмоциялық, мәдени бренд ретінде қалыптастырады.

Бүгін басталған жұмыстар – ертеңгі үлкен жетістіктің іргетасы. Алдағы жылдары жол бойындағы сервистік кешендер, Катонқарағайдағы ірі жобалар, Риддердегі жаңа нысандар, халықаралық рейстер мен трансшекаралық бағыттар, пантамен емдеу орталықтарының дамуы, Сібе, Шалқар, Марқакөл мен Бұқтырманың әлеуеті толық іске қосылғанда Шығыс Қазақстан Қазақстанның ғана емес, Еуразия кеңістігінің маңызды туристік өзегіне айналуға толық мүмкіндікке ие.

Алтайдың асқар шыңдары мен Ертіс жағалауы, Марқакөлдің тұманды таңы мен Шалқардың шуақты шағылы, Риддердің қарлы беткейі – мұның бәрі таяу жылдары туристердің жаңа әсеріне, ал жергілікті тұрғындардың табысына айналатыны сөзсіз.