Қазақстан Үкіметінде Премьер-министр Олжас Бектеновтың төрағалығымен Мемлекет басшысы жариялаған «Таза Қазақстан» бастамасының орындалу барысына арналған кеңейтілген отырыс өтті. Жиын барысында экологияны қорғау, қалдықтарды басқару, халық арасында табиғатқа ұқыпты көзқарасты қалыптастыру, сондай-ақ елді көгалдандыру жөніндегі кешенді шаралар егжей-тегжейлі қарастырылды. Отырыста Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев, Премьер-министрдің орынбасары – мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева, ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, оқу-ағарту министрі Жұлдыз Сүлейменова баяндама жасады.

Премьер-министр өз сөзінде Мемлекет басшысының бастамасы елдің экологиялық ахуалын жақсартуға бағытталған кешенді мемлекеттік саясат екенін атап өтті. Оның айтуынша, «Таза Қазақстан» бір реттік акция немесе маусымдық науқан емес, ел азаматтарының күнделікті өмір салты мен қоғамдық санасының өзгеруін мақсат ететін ұзақ мерзімді бағдарлама болып табылады. Бектенов табиғатты қорғау құндылығын ұлт болашағын қалыптастырудың басты алғышарты ретінде сипаттады.

Премьер-министр ел ішінде экологиялық жауапкершілік мәдениетін дамыту, қоршаған ортаға ұқыпты қарау дағдысын қалыптастыру мектептен бастап жоғары білімге дейінгі тәрбиелік процестердің маңызды бөлігіне айналғанын атап өтті. Оның пікірінше, қоғамның экологиялық сауаты экономикалық даму мен табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану саясатының негізгі тірегіне айналуы тиіс.

Ірі экологиялық жұмыстар: миллиондаған ағаш, жүздеген мың тонна қалдық, кең көлемді тазарту жұмыстары

Экология министрлігінің мәліметіне сәйкес, «Таза Қазақстан» бағдарламасы аясында биылғы жылы ел бойынша 1 250-ден астам экологиялық іс-шара өтті. Қалалар мен ауылдарда 1 млн гектардан асатын аумақ тазартылып, шамамен 800 мың тоннаға жуық қоқыс жиналды. Бұл ретте тек осы акциялар барысында ғана емес, коммуналдық қызметтердің жүйелі жұмысының нәтижесінде республика бойынша 3,8 млн-ға жуық ағаш отырғызылған.

Жалпы алғанда, соңғы жылдары елді мекендерді көгалдандыру қарқыны айтарлықтай өсіп отыр: бүгінгі таңда 18 млн-нан астам ағаш егілген. Бұл Мемлекет басшысы қойған – 2025 жылға дейін кемінде 15 млн көшет отырғызу тапсырмасының артығымен орындалғанын көрсетеді.

Министрлік заңсыз қоқыс орындарын анықтау және жою бағытында да жүйелі жұмыс жүргізуде. Ғарыштық мониторинг нәтижесінде 3 833 рұқсатсыз қоқыс полигоны табылды. Оның 80%-ы жойылды. Проблемалық учаскелерде құқық қорғау органдарымен бірлескен 1 300-ден астам мобильді топ жұмыс істейді. Жыл басынан бері аталған заңбұзушылықтар үшін 165 лауазымды тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылып, 12,4 млн теңге айыппұл салынған.

Сонымен бірге, халықтың өтініш-шағымдарына ден қою тетігі де белсенді жұмыс істеуде. @TazaQazBot платформасына 24 мыңнан астам өтініш түсіп, оның 23 мыңы орындалған. Ең жиі тіркелген мәселелер — аумақтарды тазарту, тұрмыстық қалдықтарды шығару, көше инфрақұрылымын абаттандыру және жол жөндеу.

Қалдықтарды басқару: жаңа полигондар, қайта өңдеу жобалары және заманауи зауыттар

«Таза Қазақстан» аясында өңірлерде қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу жүйесін жетілдіруге ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Биыл 8 жаңа ҚТҚ полигоны пайдалануға берілді. Қалдықтарды жинау, сұрыптау және қайта өңдеу бойынша жалпы құны 89,4 млрд теңгені құрайтын 22 жоба іске асырылып жатыр. ҚТҚ басқару саласы бойынша тағы 40 жоба дайындық кезеңінде тұр.

Жалпы, Кешенді жоспарға сәйкес республикада 100 жаңа полигон салу міндеті қойылған. Ірі қалаларда қоқыс жағу зауыттарын салу жұмысы да басталды. Астана, Алматы және Шымкент қалалары үшін биыл жалпы құны 293 млрд теңге болатын инвестициялық келісімдер мақұлданды. Болашақта бұл нысандар қалдықтарды экологиялық талаптарға сай жою мүмкіндігін арттырады.

Министрлік экологиялық қауіпті қалдықтарды жою, оның ішінде тұрақты органикалық ластаушы заттары бар қалдықтарды өңдеу бойынша да нақты шаралар қабылдап жатыр. Бұл жұмыстар кәдеге жарату алымынан түсетін қаражат есебінен жүргізілмек.

Облыстардың жұмысы: тапсырманың орындалуы және артта қалып жатқан өңірлер

Кеңесте Премьер-министр Абай және Ұлытау облыстары әкімдерінің есебін тыңдап, полигондарды жою жұмыстарының баяу жүргізіліп жатқанын сынға алды. Бұл өңірлерде анықталған заңсыз қоқыс орындарының 36% және 53%-ы ғана жойылған. Бектенов әкімдерге тұрмыстық қалдықтарды басқару саласында нақты әрі шұғыл шаралар қабылдауды тапсырды.

Ақтөбе, Атырау, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай және Жетісу облыстары жыл соңына дейін заңсыз қоқыс алаңдарын толық жоюы қажет. Сонымен қатар жаңа полигондар құрылысының қарқынын арттыру міндеттелді.

Халықпен жұмыс және жастардың рөлі

Биыл 6,5 млн қазақстандық экологиялық акцияларға қатысқан. Үкімет бұл үрдісті халықтың экологиялық санасын арттырудың маңызды көрсеткіші деп отыр.

Аида Балаева экологиялық мәдениетті қалыптастыру бағытындағы жаңа әдістер туралы баяндап, «Адал азамат» бағдарламасы арқылы оқушыларға отансүйгіштік, еңбекқорлық, табиғатқа құрмет секілді құндылықтарды дарыту жұмысы жүргізіліп жатқанын айтты. Қазіргі таңда оқушылардың 87,2%-ы қосымша экологиялық біліммен қамтылған.

Сонымен бірге елдегі жоғары оқу орындарында экология саласы бойынша мамандар даярлау күшейтілген. 35 ЖОО-да арнайы бағдарламалар бар, келесі оқу жылына 2358 грант бөлінді. Студенттердің еріктілік қозғалысына қатысу үлесі 45%-ға жетті.

Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек студенттердің экологиялық жобаларға кең көлемде тартылғанын атап өтті. «Таза Қазақстан» бастамасы жарияланған сәттен бастап студенттердің қатысуымен 1 700-ден астам іс-шара өтіп, 400 мыңнан астам жас қамтылды.

Орман қоры: миллиардтаған көшет, жаңа питомниктер және Аралды қалпына келтіру жобасы

Президент тапсырған орман қоры аумақтарын кеңейту жұмыстары қарқынды жүруде. 2021–2025 жылдары 918,4 мың гектар аумаққа 1 млрд 470 млн ағаш егілген. Оның 320 миллионы — биылғы жыл көрсеткіші.

«Семей орманы» резерватының жабық тамырлы көшет өсіру тәжірибесі бірнеше өңірде — Алматы, ШҚО, Павлодар, Қостанай және Абай облыстарында кеңейтілуде. Тәлімбақтардағы ағаштардың өмір сүру деңгейі 90%-ға дейін жетеді. Келесі жылдың басында жылына 6 млн көшет өсіруге мүмкіндігі бар алты орман тұқымы кешенінің құрылысы басталады.

Арал теңізінің құрғаған түбінде табиғи экожүйелерді қалпына келтіру бойынша халықаралық жоба іске асырылуда. Қазалы қаласында қуаттылығы 3 млн дана сексеуіл өсіруге арналған ірі питомник пайдалануға берілді. Сонымен қатар тағы бір тәлімбақ салу және «Арал Орманы» резерватын құру жоспарлануда.

Ақмола, Ақтөбе және Қызылорда облыстарының әкімдері ағаш отырғызу және тұқым жинау бағытындағы кемшіліктер бойынша сынға алынды. Премьер-министр әкімдерге көшеттердің жерсіну деңгейін бақылауды күшейтуді тапсырды.

Бақылау орталығы құрылады

«Таза Қазақстан» бастамасының орындалуын жүйелі бақылау үшін Премьер-министрдің басшылығымен арнайы орталық құрылады. Барлық жауапты органдар ай сайын атқарылған жұмыстар туралы есеп беретін болады.